EMLEK YÖRESİNDEKİ ALEVİ İNANÇLARI

Arastiran Musa TOKMAK

Aşagıdaki yazı özellikle Sarkışla ilçesi alevi köylerinin durumunu ortaya koymak açısından ilginçtir.

Şarkışla İlçesi

İlçe, 5 belediye merkezi, 24 mahalle, 93 köy ve 1 bucaktan oluşmaktadır. İlçenin
toplam nüfusu 37,975’ dir. Bunun 19,747’ si ilçe merkezinde, 18,228’ i ise
ilçeye bağlı kasaba ve köylerde yaşamaktadır. 1990 nüfus sayımı dikkate
alındığında, merkez ilçe nüfusunun az miktarda arttığı, kasaba ve köy nüfusunda
ise ciddi oranda bir düşüşün olduğu gözlenmektedir.


İnanç yapısı itibariyle ilçeye baktığımızda, nüfusun tamamının Müslüman olduğunu
görmekteyiz. İlçe nüfusunun çoğunluğunu Hanefiler, sonra Aleviler ve az sayıda
da Şafiiler oluşturmaktadır. İlçe merkezinde, mevsime bağlı olarak, kışın
köylerden çocuk okutmak için gelenlerle birlikte 300 civarında, yazın ise 150
civarında Alevi yaşamaktadır. Geriye klanlar ise Hanefi mezhebine mensupturlar.
İlçe genelinde Aleviler için “Alevi” tabiri kullanılmaktadır. Alevilerin tamamı
Türkçe konuşmakta olup, sadece Ortatopaç köyü halkı kendi aralarında Kürtçe
konuşmaktadırlar. İlçeye bağlı 93 köyün 26’ sında Aleviler, 4 köyde Alevilerle-Sünniler birlikte ve 63 köyde de Sünniler yaşamaktadır. İlçe genelinde yaklaşık 3000 Alevi bulunmaktadır.
Alevilerin yaşadığı köyler ve nüfusları tablo halinde şöyledir:
Köy Adı Nüfusu Köy Adı Nüfusu

Kaymak 80 Yükselen 115
Kılıçcı 74 Alaman 53
Kümbet 34 Başağaç 11
Mescitli 23 Beyyurdu 60
Ortaköy 465 Kale 110
Otluk 35 Mezra 62
Örtülü 28 Hardal 97
Saraç 250 Hocabey 150
Sarıkaya 82 Gülören 11
Sarıtekke 64 E.Hüyük 159
Sivrialan 141 İğdecik 41
Temecik 9 İlyashacı 44
Yahyalı 245 Kavak 64


Alevilerle-Sünnilerin birlikte Yaşadıkları köyler ise şunlardır: Alaçayırköyünde 46 kişi yaşamaktadır ve köyde Sünniler az olup, çoğunluk Alevidir. Köydecami ve imammı bulunmaktadır. Benlihasan köyünde 110 kişi yaşamaktadır. Bu köydeSünniler Alevilerin iki katı kadardır. Köyün cami ve görevlisi bulunmaktadır.
Çekem köyünde 29 kişi yaşamaktadır. Bu köyde Aleviler Sünnilerin iki katı
kadardır. Köyde cami vardır, imamı yoktur. Çiçekliyurt köyünde 29 kişi
yaşamaktadır. Bu köyde de Aleviler çoğunluktadır.Köyde cami vardır, imamı
yoktur. Ortatopaç köyünde 159 kişi yaşamaktadır. Bu köyde bir aile Sünni olup,
diğerleri Alevidir. Köyde eskiden bir caminin var olduğunu, ancak bunun
yıkıldığını ve şimdilerde yerine yeni bir caminin inşa edilmekte olduğunu
öğrendik.

Bu arada Alevilerin yaşadığı bazı köylerde de cami bulumaktadır. Bu köyler
şunlardır: Ortaköy, Sivrialan ve Yahyalı köyleridir. Bunlardan Yahyalı ve
Ortaköy’de imam vardır.ve bu imamlar bu köylerden memnundurlar. Sivrialan
köyünde bulunan imammın tayini çıkmış olup, köylüler imammın tayin edilmesini
beklemekteler.
İlçeye bağlı Sarıtekke köyünde dernek yaptırılmış cemevi bulunmaktadır. AyrıcaHardal köyünde eskiden bir caminin olduğu ancak şimdi faal olmadığı,belirtilmektedir. Yine Alevi olan Kaleköy’de bir yatırın olduğu ve bununonarıldığını öğrendik. Yine ilçeye bağlı 11 köyde Çeçen ve Çerkezler örf ve adetlerine çok bağlıdırlar. Bunlar üzerinde, sosyal ve kültürel yapı konusundayapılan bir araştırmada, bu toplulukların dini inançlarına son derece bağlıoldukları görülmektedir.
İlçe genelinde Alevilere ait herhangi bir dernek veya vakıf yoktur. Ancak bütünAlevi köylerinin Ankara, Adana, Mersin gibi büyük şehirlerde dernekleri vardır.Bu derneklerin kendi köylerine yardımları olmaktadır. Yaz aylarında çoğu köylerde pilav günü tertipe dilmektedir. Bu günde karşılıklı yardımlaşma sağlanır, kurbanlar kesilir, semah yapılır, birlik ve beraberlikler pekiştirilir. Sivrialan köyünde Aşık Veysel müzesi bulunmaktadır. Bu köyünde deAnkara’da derneği vardır. Her yıl bu dernek tarafından 21 Mart günü Aşık
Veysel’ i anma günü olarak kutlanır.
Şarkışla ilçesi genelinde yaşayan Alevilerin iman esaslarına bağlı olduklarını,ancak Hz. Ali’yi daha çok sevdiklerini gördük. Kişilik olarak iyilik severdirler, özellikle memurlara karşı saygılıdırlar. Camisi olan köylerde hocalar namaz kıldırır, imamı olmayan köylerde dini merasimleri ise, köylerde bulunan Alevi hocalar yerine getirir. Aşık Veyselin oğlu Ahmet Şatıroğlu ilçe merkezinde oturmaktadır. O nun oruç tuttuğunu, namaz kıldığını herkes
söylemektedir. Görüştüğümüz Sünni bir vatandaş, “Alevilerin cenazelerini Sünni
imamların kaldırdığını, dini nikahlarına pek rastlanmadığını, kırsalda karşılıklı kız alınıp-verilmediğini ifade ederek, biz hep içiçe yaşıyoruz, birbirimize saygımız sonsuzdur” dedi.
Sivrialan köyünde 8 yıl imamlık yapmış olan H. Bulut’ la köyde yaptığı hizmetler
konusunda konuştuk. İmam bize şunları anlattı: “camiyi açar, namaz kıldırırdım,
Cuma namazlarında cemaat çok olurdu, ancak 2 Temmuz 1993’deki Sivas
olaylarından sonra cemaatim azaldı” dedi. Ve ardından bu köyde Alevi inançlarına bağlılığın zayıf olduğunu, insanların sadece Aleviyiz dediklerini, 1995 yılında
köye Hacı Bektaş-ı Veli Derneği adına yardım toplayan bir dedenin geldiğini, köy muhtarı Süleyman Balın, bizim camimiz vardır, elimden gelrise camiye yardım
toplarım diyerek dedeye yardım yapmadığını köydeki yaşlıların camiye gelmek

istediklerini, ancak bilgilerinin eksik olmasından ve dua bilmediklerinden dolayı utandıklarını ve bunun için camiye gelmediklerini anlattı. İmamla söyleşimiz de bu köylerdeki cenaze merasimlerinin Sünnilerinkiyle aynı olduğunu, Alevilerin mezarlıklara önem verdiğini, bayram namazlarını herkesin kıldığını belirtti. Farklılık olarak da adak adamada tavuk ve horoz kestiklerini, Mescitli köyünde bulunan türbeye ziyarete gittiklerini, bu ziyaret esnasında kurbanlarınkendisi tarafından kesildiğini ifade etti.
Şarkışla ve çevresinde yaşayan Alevilerin eğitim düzeyi oldukça yüksektir.
Ekonomik durumları çok iyidir. Çoğunlukla yurtdışından emekli olup gelenler
köylerde yaşamaktadır. Köylerde genç yoktur. Yine Alevilerin cenazelere ve
mezarlıklara gittiklerinde yanlarında mutlaka imam götürdüklerini ve imama daha
çok para verdiklerini öğrendik.
İlçe müftülüğüne bağlı 90 görevli bulunmaktadır. 6 kadro da boştur. İlçe
merkezinde ve E. Karacaören köyünde bulunan kurslar öğrenci olmadığından
kapanmıştır. İlçede bulunan İmam-Hatip Lisesinin 550 öğrencisi avrdır. Yeni
kayıt olarak 6 kişi kaydolmuştur. Bu okulda Alevi ailelerden de öğrenci
bulunduğu ifade edilmiştir.

Kaynak:

Bozkuş, Metin, 1995, “Sivas ve Çevresinde yaşayan Alevilerin İnançları”, Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü-İlahiyat Bölümü (YÖK kütüphanesinde kaynak mevcuttur)